АҲОЛИГА СУД МУҲОКАМАЛАРИДА МАСОФАДАН ИШТИРОК ЭТИШ УЧУН ЯНАДА ҚУЛАЙ ШАРОИТЛАР ЯРАТИЛИШИ МУНОСАБАТИ БИЛАН ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ АЙРИМ ҚОНУН ҲУЖЖАТЛАРИГА ЎЗГАРТИРИШ ВА ҚЎШИМЧАЛАР КИРИТИШ ТЎҒРИСИДА
Кейинги йилларда мамлакатимизда судлов фаолиятини рақамлаштириш бўйича амалга оширилган ислоҳотлар фуқароларнинг ўз ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш юзасидан судларга мурожаат қилишини либераллаштириш, умуман одил судловга эришиш даражасини ошириш, шунингдек судлар фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлаш имконини берди. Суд органлари, демократик жамиятнинг муҳим қисми сифатида, адолатни таъминлаш ва фуқаролар ҳуқуқларини ҳимоя қилишда муҳим рўл ўйнайди. ЎРҚ 1047 қарори эса, аҳолининг суд муҳокамаларида иштирок этишини қулайлаштиради. Натижада ариза бериш, ишда масофадан иштирок этиш, суд ҳужжатларини олиш ва ишларнинг кўрилиши ҳақида маълумот олиш каби хизматлар Ўзбекистон Республикаси Олий судининг интерактив хизматлар портали орқали электрон шаклда амалга оширилмоқда. Шу билан бирга бугунги кунда видеоконференсалоқа режимида ўтказиладиган суд мажлисларида мобил видеоконференсалоқа тизимидан фойдаланишнинг ҳуқуқий асосларини яратиш орқали протсессуал қонунчиликни такомиллаштириш зарурияти мавжуд. Ушбу Қонун билан Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик протсессуал кодексига, Иқтисодий протсессуал кодексига ва Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексига аҳолининг суд муҳокамаларида масофадан иштирок этишининг ҳуқуқий асослари яратилишини назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмоқда. Ушбу Қонун фуқароларнинг одил судловга эришиш даражасини янада оширишга, фуқароларнинг бузилган ҳуқуқ ва эркинликлари, шунингдек қонуний манфаатлари ишончли ҳимоя қилинишини таъминлашга хизмат қилади. Видеоконференсалоқа режими орқали аҳолинг оворагарчилигининг олди олинади ва уларга қулай шароитлар яратилаётганлигининг ёрқин намунасидан бири ҳисобланади. Мисол учун: Сирдарё вилоятинг энг чекка нуқтасида яшаётган фуқаро ўзига тегишли бўлган Олий судда кўрилаётга ишида қатнашиши учун Тошкент шаҳрига бориши керак. Фуқаро Тошкентга борадиган йўлкирасига Сирдарё вилоятинг ҳоҳлаган нуқтасидаги суддан ишда иштирок этиши мумкин. Суд мажлисига видеоконференсалоқа режими орқали иштирок этмоқчи бўлган фуқаро БҲМнинг 25 фоизини тўлаб бемалол иштирок этиши мумкин бўлади. “Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференсалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаш учун кўрсатилган шахсларнинг яшаш жойи, жойлашган ери ёки турган жойи бўйича тегишли судларнинг видеоконференсалоқа тизимларидан ёхуд ишни кўраётган суднинг мобил видеоконференсалоқа тизимидан фойдаланилади. Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференсалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаётган суд ушбу шахсларнинг келган-келмаганлигини текширади ва келган шахсларнинг шахсини аниқлайди. Видеоконференсалоқа режимидаги суд мажлисида мобил видеоконференсалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган шахсларнинг шахси ишни кўраётган суд томонидан ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда аниқланади”;Суд жараёнларига аҳолини жалб этиш орқали, фуқаролар ўз ҳуқуқ ва мажбурятларини янада яхшироқ тушунадилар. Ушбу жараёнларнинг ошкоралиги муҳим аҳамиятга эга, чунки суд ишлари очиқ бўлганда, жамиятнинг адолатга бўлган ишончи ортади. Аҳоли муҳокамаларда қатнашиб, улар суднинг қандай ишлашини, қайси тамойиллар асосида қарорлар қабул қилишини яқиндан кузата олишади. ЎРҚ-1047 қарори орқали суд иштирокчиларининг доирасини кенгайтириш, суд тизимининг янада самарали ишлашига олиб келади. Аҳолининг суд жараёнларига жалб этилиши, шунингдек , судлов фаолиятининг сифатини оширади. Фуқаролар ўз фикр мулоҳазаларини билдириш орқали, суд муҳокамаларининг янада адолатли бўлишига ҳисса қўшади. Бу жараён фуқароларнинг суд тизимига бўлган ишончини оширади ва суднинг нуфузини янада юксалтиради. Суд муҳокамаларида иштирок этиш имкониятларини кенгайтириш, фақатгина жисмоний иштирокни эмас, балки виртуал платформалар орқали иштирок этишни ҳам ўз ичига олиши лозим. Технологик тараққиётдан фойдаланган ҳолда, аҳоли суд муҳокамаларига масофадан туриб ҳам кўриш ва ўз фикрини билдириш имкониятига ҳам эга бўлиши керак. Бу айниқса, муайян мамлакатларда минтақавий фарқлар ва транспорт муаммолари мавжуд бўлган ҳолларда жуда муҳим аҳамиятга эга. Жумладан, ушбу қарорни амалга ошириш жараёнида суд органлари ва давлат идоралари ўртасидаги ҳамкорлик ниҳоятда зарур. Суд тизимининг очиқлиги ва самарадорлигини ошириш учун, аҳолига тарқатиладиган ахборот ресурслари, тарбиявий дастурлар ва маълумотлар базаларини яратиш зарур. Фуқаролар ўз ҳуқуқлари тўғрисида етарли маълумотга эга бўлганда, суд жараёнларида фаол иштирок этишга тайёргарликларини оширадилар. Натижада, ЎРҚ-1047 қарори, аҳоли суд муҳокамаларида иштирок этиш имкониятларини яратиш орқали, адолат ва тенглик тамойилларини амалга оширишга хизмат қилади. Бу нафақат аҳолининг ҳуқуқий маданиятини оширади, балки умуман суд тизимига бўлган ишончини кучайтиради. Ҳар бир фуқарони суд жараёнида иштирок этишга рағбатлантириш, уларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилишда муҳим қадамдир.
Гулистон туманлараро
маъмурий судининг судьяси А.Ганиев
Гулистон туманлараро маъмурий
судининг судья ёрдамчиси Ж.Завқиев