АҲОЛИГА СУД МУҲОКАМАЛАРИДА МАСОФАДАН ИШТИРОК ЭТИШ УЧУН ЯНАДА ҚУЛАЙ ШАРОИТЛАР ЯРАТИЛИШИ МУНОСАБАТИ БИЛАН ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ АЙРИМ ҚОНУН ҲУЖЖАТЛАРИГА ЎЗГАРТИРИШ ВА ҚЎШИМЧАЛАР КИРИТИШ ТЎҒРИСИДА


Кейинги йилларда мамлакатимизда судлов фаолиятини рақамлаштириш бўйича амалга оширилган ислоҳотлар фуқароларнинг ўз ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш юзасидан судларга мурожаат қилишини либераллаштириш, умуман одил судловга эришиш даражасини ошириш, шунингдек судлар фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлаш имконини берди. Суд органлари, демократик жамиятнинг муҳим қисми сифатида, адолатни таъминлаш ва фуқаролар ҳуқуқларини ҳимоя қилишда муҳим рўл ўйнайди. ЎРҚ 1047 қарори эса, аҳолининг суд муҳокамаларида иштирок этишини қулайлаштиради. Натижада ариза бериш, ишда масофадан иштирок этиш, суд ҳужжатларини олиш ва ишларнинг кўрилиши ҳақида маълумот олиш каби хизматлар Ўзбекистон Республикаси Олий судининг интерактив хизматлар портали орқали электрон шаклда амалга оширилмоқда. Шу билан бирга бугунги кунда видеоконференсалоқа режимида ўтказиладиган суд мажлисларида мобил видеоконференсалоқа тизимидан фойдаланишнинг ҳуқуқий асосларини яратиш орқали протсессуал қонунчиликни такомиллаштириш зарурияти мавжуд. Ушбу Қонун билан Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик протсессуал кодексига, Иқтисодий протсессуал кодексига ва Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексига аҳолининг суд муҳокамаларида масофадан иштирок этишининг ҳуқуқий асослари яратилишини назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмоқда. Ушбу Қонун фуқароларнинг одил судловга эришиш даражасини янада оширишга, фуқароларнинг бузилган ҳуқуқ ва эркинликлари, шунингдек қонуний манфаатлари ишончли ҳимоя қилинишини таъминлашга хизмат қилади. Видеоконференсалоқа режими орқали аҳолинг оворагарчилигининг олди олинади ва уларга қулай шароитлар яратилаётганлигининг ёрқин намунасидан бири ҳисобланади. Мисол учун: Сирдарё вилоятинг энг чекка нуқтасида яшаётган фуқаро ўзига тегишли бўлган Олий судда кўрилаётга ишида қатнашиши учун Тошкент шаҳрига бориши керак. Фуқаро Тошкентга борадиган йўлкирасига Сирдарё вилоятинг ҳоҳлаган нуқтасидаги суддан ишда иштирок этиши мумкин. Суд мажлисига видеоконференсалоқа режими орқали иштирок этмоқчи бўлган фуқаро БҲМнинг 25 фоизини тўлаб бемалол иштирок этиши мумкин бўлади. “Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференсалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаш учун кўрсатилган шахсларнинг яшаш жойи, жойлашган ери ёки турган жойи бўйича тегишли судларнинг видеоконференсалоқа тизимларидан ёхуд ишни кўраётган суднинг мобил видеоконференсалоқа тизимидан фойдаланилади. Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференсалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаётган суд ушбу шахсларнинг келган-келмаганлигини текширади ва келган шахсларнинг шахсини аниқлайди. Видеоконференсалоқа режимидаги суд мажлисида мобил видеоконференсалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган шахсларнинг шахси ишни кўраётган суд томонидан ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда аниқланади”;Суд жараёнларига аҳолини жалб этиш орқали, фуқаролар ўз ҳуқуқ ва мажбурятларини янада яхшироқ тушунадилар. Ушбу жараёнларнинг ошкоралиги муҳим аҳамиятга эга, чунки суд ишлари очиқ бўлганда, жамиятнинг адолатга бўлган ишончи ортади. Аҳоли муҳокамаларда қатнашиб, улар суднинг қандай ишлашини, қайси тамойиллар асосида қарорлар қабул қилишини яқиндан кузата олишади. ЎРҚ-1047 қарори орқали суд иштирокчиларининг доирасини кенгайтириш, суд тизимининг янада самарали ишлашига олиб келади. Аҳолининг суд жараёнларига жалб этилиши, шунингдек , судлов фаолиятининг сифатини оширади. Фуқаролар ўз фикр мулоҳазаларини билдириш орқали, суд муҳокамаларининг янада адолатли бўлишига ҳисса қўшади. Бу жараён фуқароларнинг суд тизимига бўлган ишончини оширади ва суднинг нуфузини янада юксалтиради. Суд муҳокамаларида иштирок этиш имкониятларини кенгайтириш, фақатгина жисмоний иштирокни эмас, балки виртуал платформалар орқали иштирок этишни ҳам ўз ичига олиши лозим. Технологик тараққиётдан фойдаланган ҳолда, аҳоли суд муҳокамаларига масофадан туриб ҳам кўриш ва ўз фикрини билдириш имкониятига ҳам эга бўлиши керак. Бу айниқса, муайян мамлакатларда минтақавий фарқлар ва транспорт муаммолари мавжуд бўлган ҳолларда жуда муҳим аҳамиятга эга. Жумладан, ушбу қарорни амалга ошириш жараёнида суд органлари ва давлат идоралари ўртасидаги ҳамкорлик ниҳоятда зарур. Суд тизимининг очиқлиги ва самарадорлигини ошириш учун, аҳолига тарқатиладиган ахборот ресурслари, тарбиявий дастурлар ва маълумотлар базаларини яратиш зарур. Фуқаролар ўз ҳуқуқлари тўғрисида етарли маълумотга эга бўлганда, суд жараёнларида фаол иштирок этишга тайёргарликларини оширадилар. Натижада, ЎРҚ-1047 қарори, аҳоли суд муҳокамаларида иштирок этиш имкониятларини яратиш орқали, адолат ва тенглик тамойилларини амалга оширишга хизмат қилади. Бу нафақат аҳолининг ҳуқуқий маданиятини оширади, балки умуман суд тизимига бўлган ишончини кучайтиради. Ҳар бир фуқарони суд жараёнида иштирок этишга рағбатлантириш, уларнинг ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилишда муҳим қадамдир.

Гулистон туманлараро
маъмурий судининг судьяси А.Ганиев

Гулистон туманлараро маъмурий
судининг судья ёрдамчиси Ж.Завқиев

Суд тизимидаги ислоҳотлар!

Мамлакатимизда судлов фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлаш мақсадида, ариза бериш, ишда масофадан иштирок этиш, суд ҳужжатларини олиш ва ишларнинг кўрилиши ҳақида маълумот олиш каби хизматлар Ўзбекистон Республикаси Олий судининг интерактив хизматлар портали орқали электрон шаклда амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга бугунги кунда видеоконференцалоқа режимида ўтказиладиган суд мажлисларида мобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланишнинг ҳуқуқий асосларини яратиш орқали процессуал қонунчиликни такомиллаштириш зарурияти мавжуд эди. Бунга жавобан Ўзбекистон Республикасининг 2025 йил 11 мартдаги  “Аҳолига суд муҳокамаларида масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-1047-сонли Қонуни қабул қилинди.

Мазкур қонунга асосан, ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаш учун кўрсатилган шахсларнинг яшаш жойи, жойлашган ери ёки турган жойи бўйича тегишли судларнинг видеоконференцалоқа тизимларидан ёхуд ишни кўраётган суднингмобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланилади.

Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаётган суд ушбу шахсларнинг келган-келмаганлигини текширади ва келган шахсларнинг шахсини аниқлайди. Видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида мобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган шахсларнинг шахси ишни кўраётган суд томонидан ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда аниқланади.

Ушбу нормалар орқали агар бирор шахс суд мажлисида шахсан иштирок этиш имкониятига эга бўлмаса (масалан, бошқа шаҳарда ёки қишлоқда бўлса) у видеоконференция орқали судда қатнашиши мумкин. Бу орқали шахснинг яшаш жойи ёки турган жойи бўйича энг яқин суднинг видеоконференция тизимидан ёки суднингўзининг мобиль видеоконференция тизимидан фойдаланиш имкониятининг ҳуқуқий асоси яратилди.

Бундан ташқари, суд видеоконференция орқали иштирок этаётган шахсларнинг мажлисга келган-келмаганлигини текширади ва иштирокчиларнинг шахсини аниқлайди. Агар шахс мобиль видеоконференция тизими орқали қатнашаётган бўлса, унинг шахси суд томонидан ахборот технологиялари ёрдамида аниқланади. Бошқача қилиб айтганда, суд бу иштирокчисининг кимлигини тасдиқлаш учун замонавий технологиялар (масалан, юзни таниб олиш ёки бошқа электрон усуллар)дан фойдаланади.

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судьяси А.Норқўзиев

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судья катта ёрдамчиси Т.Султонов

Суд тизимида янги қонунчилик бўйича аҳолига суд муҳокамаларда масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратиш юзасидан Қонун қабул қилинди.

Кейинги йилларда мамлакатимизда судлов фаолиятини рақамлаштириш бўйича амалга оширилган ислоҳотлар фуқароларнинг ўз ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш юзасидан судларга мурожаат қилишини либераллаштириш, умуман одил судловга эришиш даражасини ошириш, шунингдек аҳолига суд муҳокамаларида масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратиш  мақсадида кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда.

Ўзбекистон Республикасининг 2025-йил 11-мартдаги “Аҳолига суд муҳокамаларда масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратиш муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг арим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-1047-сон Қонунини билан Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексининг 209-моддасига, Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодексининг 166-моддасига, Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексининг 144-моддасига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Унга кўра, Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексининг 209-моддасининг иккинчи ва учинчи қисмлар қуйидаги таҳрирда, яъни:

«Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаш учун кўрсатилган шахсларнинг яшаш жойи, жойлашган ери ёки турган жойи бўйича тегишли судларнинг видеоконференсалоқа тизимларидан ёхуд ишни кўраётган суднинг мобил видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланилади.

Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаётган суд ушбу шахсларнинг келган-келмаганлигини текширади ва келган шахсларнинг шахсини аниқлайди. Видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида мобил видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган шахсларнинг шахси ишни кўраётган суд томонидан ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда аниқланади» деб баён этилиши;

қуйидаги мазмундаги тўртинчи қисм билан, яъни:

«Видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган гувоҳларга, экспертларга, мутахассисларга, таржимонларга ўз ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги тушунтирилганлиги, шунингдек гувоҳнинг қасамёди аудио- ва видеоёзув орқали қайд этилади ва бу ҳақда суд мажлиси баённомасида кўрсатилади» деб тўлдириш белгиланган.

Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодексининг 166-моддаси қуйидаги мазмундаги учинчи қисм билан, яъни:

«Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаш учун кўрсатилган шахсларнинг яшаш жойи, жойлашган ери ёки турган жойи бўйича тегишли судларнинг видеоконференцалоқа тизимларидан ёхуд ишни кўраётган суднинг мобил видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланилади» деб тўлдириш белгиланган;

учинчи ва тўртинчи қисмлар тегишинча тўртинчи ва бешинчи қисмлар деб ҳисобланиши;

қуйидаги мазмундаги бешинчи қисм билан, яъни:

«Видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган гувоҳларга, экспертларга, мутахассисларга, таржимонларга ўз ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги тушунтирилганлиги аудио- ва видеоёзув орқали қайд этилади ва бу ҳақда суд мажлиси баённомасида кўрсатилади» деб тўлдирилиши белгиланган;

бешинчи қисм олтинчи қисм деб ҳисобланиши кўрсатиб ўтилган.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексининг 144-моддаси қуйидаги мазмундаги учинчи қисм билан:

«Ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаш учун кўрсатилган шахсларнинг яшаш жойи, жойлашган ери ёки турган жойи бўйича тегишли судларнинг видеоконференцалоқа тизимларидан ёхуд ишни кўраётган суднинг мобил видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланилади» деб тўлдирилди;

учинчи ва тўртинчи қисмлар тегишинча тўртинчи ва бешинчи қисмлар деб ҳисоблаш белгиланди;

қуйидаги мазмундаги бешинчи қисм билан, яъни:

«Видеоконференсалоқа режимидаги суд мажлисида видеоконференсалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган гувоҳларга, экспертларга, мутахассисларга, таржимонларга ўз ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги тушунтирилганлиги аудио- ва видеоёзув орқали қайд этилади ва бу ҳақда суд мажлиси баённомасида кўрсатилади» деб тўлдириш белгиланди;

бешинчи қисм олтинчи қисм деб ҳисобланиши белгилаб қўйилди.

Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг 2025-йил 11-мартдаги ЎРҚ-1047-сон Қонунининг 4-моддасида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси:

ҳукумат қарорларини ушбу Қонунга мувофиқлаштирди;

республика ижро этувчи ҳокимият органлари ушбу Қонунга зид бўлган ўз норматив-ҳуқуқий ҳужжатларини қайта кўриб чиқишлари ва бекор қилишларини таъминлаш кўрсатиб ўтилган.

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судьяси М.Хайдаров

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судья катта ёрдамчиси Й.Қўлдошев

Янги қонунчилик бўйича аҳолига суд муҳокамаларда масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратиш тўғрисида Қонун қабул қилинди.

Барчамизга маълумки, мамлакатимизда аҳолига суд муҳокамаларида масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратиш  мақсадида кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда.

Жумладан Ўзбекистон Республикасининг 2025-йил 11-мартдаги “Аҳолига суд муҳокамаларда масофадан иштирок этиш учун янада қулай шароитлар яратиш муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг арим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ-1047-сон Қонунини билан Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодексининг 209-моддасига, Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодексининг 166-моддасига, Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексининг 144-моддасига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Мазкур қонун билан ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаш учун кўрсатилган шахсларнинг яшаш жойи, жойлашган ери ёки турган жойи бўйича тегишли судларнинг видеоконференцалоқа тизимларидан ёхуд ишни кўраётган суднинг мобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланилади.

 Бундан ташқари, ишда иштирок этувчи шахсларнинг видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида иштирок этишини таъминлаётган суд ушбу шахсларнинг келган-келмаганлигини текширади ва келган шахсларнинг шахсини аниқлайди. Видеоконференцалоқа режимидаги суд мажлисида мобиль видеоконференцалоқа тизимидан фойдаланган ҳолда иштирок этаётган шахсларнинг шахси ишни кўраётган суд томонидан ахборот технологияларидан фойдаланган холда аниқланади.

Қонунчиликдаги бу ўзгартиришлар суд жараёнларини янада осонлаштириш ва фуқароларнинг суд мажлисларига масофадан, яъни видеоконференция орқали иштирок этиш имкониятини кенгайтириш учун киритилган. Бу, айниқса, узоқ ҳудудларда яшовчи ёки бошқа сабабларга кўра судга келолмайдиган одамларга жуда ҳам қулай.

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судьяси С.Суванов

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судья катта ёрдамчиси М.Сарибаева

Skip to content