Коррупцияга қарши курашишда ҳар бир фуқаро масъулдир

• on 12 Mar 2024
• By admin
• Янгиликлар

Коррупцияга қарши курашишда ҳар бир фуқаро масъулдир

Бугунги кунда дунёнинг деярли барча мамлакатларида коррупция муаммоси мавжуд бўлиб, унга қарши курашиш ва коррупция йўқ қилиш учун барча куч ва имкониятларини ишга солмоқдалар. Бироқ, ҳозирги глобаллашув замони, минтақалар ва давлатлараро интеграция жадаллашиб бораётган мураккаб бир шароитда коррупция барча мамлакатларда бир қатор муаммоларни келтириб чиқариб, жамиятни ичидан емириб, инқирозга юз тутишига хавф солмоқда, шу сабабли
бирон-бир давлатни корруциядан холи давлат деб айтиб бўлмайди.

Коррупция – шахснинг ўз мансаб ёки хизмат мавқеидан шахсий манфаатларини ёхуд ўзга шахсларнинг манфаатларини кўзлаб моддий ёки номоддий наф олиш мақсадида қонунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек бундай нафни қонунга хилоф равишда тақдим этишдир.

Коррупция даржасининг юқорилиги мамлакатнинг халқаро миқёсдаги обрўсини туширадиган, инвестициявий муҳитга салбий кўрсатадиган омилдир, шу сабабли коррупция балоси билан муроса қилиб бўлмайди.

Мамлакатимизда ҳам ушбу иллатга қарши курашиш мақсадида, Бирлашган миллатлар ташкилотининг 2003 йил 31 октябрдаги “Коррупцияга қарши” конвенцияси 2008 йилда ратификация қилинган ва ушбу конвенциясига қўшилиши тўғрисида қонуни қабул қилинган. Шунингдек, 2010 йилда мамлакатимиз Иқтисодий ҳамкорлик ва ривожланиш ташкилоти доирасида қабул қилинган коррупцияга қарши курашнинг Истанбул режасига ҳам қўшилган.

Бундан ташқари, сўнги беш йилда мамлакатимизда коррупцияга қарши муросасиз муносабатда бўлиш муҳитини яратиш ҳамда ушбу иллатни илдизи билан йўқ қилиш мақсадида бир қатор қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинмоқда.

Бунга мисол тариқасида, 2017 йил 3 январдаги “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Қонуни қабул қилиниши айтишимиз мумкин.

Мазкур қонунда коррупцияга қарши курашишнинг асосий принциплари, коррупцияга қарши курашиш бўйича фаолиятни амалга оширувчи ва унда иштирок этувчи органлар ҳамда ташкилотлар ва уларнинг вазифалари, коррупцияга қарши курашиш соҳасида ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтириш чора-тадбирлар, коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирлар, коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларни аниқлаш, уларга чек қўйиш, жавобгарликнинг муқаррарлиги белгиланган.

Ушбу қонунда белгиланган вазифаларни бажариш, шу билан бирга коррупцияга қарши курашиш самарадорлигини тубдан ошириш бўйича белгиланган вазифалар коррупция ҳолатларининг сабаб ва шарт-шароитларини аниқлаш, уларни бартараф этишнинг таъсирчан тизимини яратиш ҳамда жамият ва давлат ҳаётининг барча соҳаларида коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашишга қаратилган давлат сиёсатининг самарадорлигини ошириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 июндаги “Ўзбекистон Республикасида коррупцияга қарши курашиш тизимини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги №6013-сонли Фармони қабул қилинди.

Мазкур Фармон билан Ўзбекистон Республикаси Коррупцияга қарши курашиш агентлиги ташкил этилиб, унинг асосий вазифалар ва фаолият йўналишлари белгиланди.

Хусусан, мамлакатда коррупция ҳолатини тизимли таҳлил қилишни таъминлаш, шунингдек, коррупцияга оид хавф-хатарлар юқори бўлган соҳалар ҳамда коррупцияга оид ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг сабаб ва шарт-шароитларини аниқлаш;

коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш соҳасидаги давлат сиёсатини, шунингдек, коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларнинг тизимли сабаб ва шарт-шароитларини бартараф этиш ҳамда коррупцияга қарши курашиш чораларининг самарадорлигини оширишга қаратилган давлат ва бошқа дастурларни шакллантириш ва амалга ошириш;

фуқароларнинг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини оширишга қаратилган комплекс дастурларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш масалаларига оид ахборотларни тарқатиш ҳамда коррупцияга қарши курашиш бўйича ўқитишни ташкил этиш орқали жамиятда коррупциянинг барча кўринишларига муросасиз муносабатни шакллантириш;

вазирлик ва идораларнинг коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш соҳасидаги фаолиятини мувофиқлаштириш, давлат органлари, оммавий ахборот воситалари, фуқаролик жамияти институтлари ва бошқа нодавлат сектор вакилларининг ушбу масалалар бўйича биргаликдаги самарали фаолиятини ташкил этиш;

давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, давлат корхоналари ва устав капиталида давлат улуши бўлган корхоналар, шу жумладан банкларда коррупцияга қарши ички назорат тизими («комплаенс-назорат») ҳамда коррупцияга қарши курашишнинг бошқа халқаро воситаларини жорий этиш ва самарали фаолият кўрсатишини ташкиллаштириш, замонавий усуллар ва ахборот-коммуникация технологиялари асосида коррупцияга қарши мониторинг олиб бориш, шунингдек, уларнинг мазкур соҳадаги фаолияти бўйича рейтингини тузиш;

норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва уларнинг лойиҳаларини коррупцияга қарши экспертизаси самарадорлигини таъминлаш, шунингдек, коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш соҳасидаги қонунчиликни такомиллаштириш, халқаро стандартларни ва илғор хорижий амалиётни жорий этиш бўйича таклифларни ишлаб чиқиш ҳамда амалга ошириш;

давлат хизматчиларининг даромад ва мол-мулкини декларация қилиш тизими жорий этилиши ва самарали фаолият кўрсатишини ҳамда декларацияларнинг ҳаққонийлиги текширилишини ташкил этиш, шунингдек, ушбу жараёнда аниқланган коррупция ҳолатларига ўз вақтида таъсир чоралари кўрилишини таъминлаш;

давлат хизматига ҳалоллик стандарти («ҳалоллик вакцинаси») ва манфаатлар тўқнашувини ҳал этиш стандартларини жорий этишда кўмаклашиш бўйича таъсирчан чораларни кўриш, шунингдек, уларга риоя этилиши устидан назоратни амалга ошириш;

бюджет маблағлари, халқаро ташкилотлар ва хорижий давлатларнинг қарзларидан фойдаланиш, давлат активларини реализация қилиш ва давлат харидлари соҳасида коррупцияга қарши назорат тизимининг самарадорлигини таҳлил қилиш, шунингдек, уни такомиллаштириш бўйича таклифларни ишлаб чиқиш;

коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш соҳасида халқаро ҳамкорликни ривожлантириш ҳамда мамлакатнинг имиджини мустаҳкамлаш ва унинг халқаро рейтинглардаги ўрнини ошириш бўйича тизимли чора-тадбирларни амалга ошириш;

коррупциянинг ҳолати, тенденциялари ва сабаблари ҳамда коррупцияга қарши чоралар кўришнинг самарадорлиги юзасидан социологик, илмий ва бошқа тадқиқотларни ташкил этиш, коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашишнинг таъсирчанлигини ошириш бўйича таклифларни ишлаб чиқиш;

коррупциянинг олдини олиш ва унга қарши курашиш бўйича фаолиятнинг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлаш, шу мақсадда оммавий ахборот воситалари, фуқаролик жамияти институтлари ва нодавлат секторнинг бошқа вакиллари билан самарали ҳамкорликни амалга ошириш белгиланди.

Аҳоли ва давлат органлари ўртасидаги муносабатларда юз бераётган ҳар қандай коррупциявий омилларни бартараф этиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 6 июлдаги “Коррупцияга қарши муросасиз муносабатда бўлиш муҳитини яратиш, давлат ва жамият бошқарувида коррупциявий омилларни кескин камайтириш ва бунда жамоатчилик иштирокини кенгайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6257-сонли Фармони қабул қилинган.

Ушбу Фармон билан юртимизда, коррупцияга қарши курашиш бўйича 2021-2022 йилларга мўлжалланган Давлат дастури тасдиқланди. Ушбу дастурга асосан коррупция ҳолатларининг ҳар қандай кўринишларига нисбатан муросасиз муносабатда бўлиш ва унга қарши аёвсиз курашиш барча даражадаги давлат органлари раҳбар ва ходимларининг энг устувор вазифаси этиб белгиланган.

Шу ўринда таъкидлаш лозимки, коррупцияга қарши курашишда фуқароларимиз томонидан фаоллик кузатилмаса, коррупция ҳуқуқбузарликлари тўғрисида тегишли давлат идораларга хабар бермаса ушбу иллатдан бутунлай қутулишнинг иложи йўқ, шу сабабли, ҳам ҳар бир фуқаро коррупция жиноятларига гувоҳ бўлган тақдирда қўрқмасдан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга хабар беришлари лозим. Чунки, “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Қонунинг 28-моддасида, коррупцияга оид ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ахборотни хабар қилувчи шахслар ва уларнинг яқин қариндошлари давлат ҳимоясида эканлиги белгиланган.

Шунинг учун ҳам давлатимизни юксалиши, фуқароларимизни эркин ва фаровон яшашлари ва ҳалқимизнинг келажаги учун бир мақсад сари бирлашсаккина ушбу иллатни илдизи билан йўқ қилишга эришишимиз мумкин. Барчамиз коррупцияга қарши курашни аввало ўзимиздан бошлашимиз зарур, унга қарши курашда маънавий ва ҳуқуқий жиҳатдан тайёр бўлишимиз лозим.

Ҳулоса қилиб айтганда, коррупция – тараққиёт кушандаси, хавфсизликка таҳдид туғдирувчи хавфли жиноят, ушбу иллатга қарши курашиш тегишли органларнинг иши эмас, балким барчанинг иши бўлиш зарур. Шундагина биз ушбу хавфни бартарф этган бўламиз.