Жорий йилнинг 27 март куни Сирдарё вилоят маъмурий судининг судяси Н.Абдуллаев Гулистон шаҳрининг Буюк келажак маҳалласида.

Жорий йилнинг 27 март куни Сирдарё вилоят маъмурий судининг судяси Н.Абдуллаев томонидан “Менинг маҳаллам – менинг судьям” шиори остида Гулистон шаҳрининг Буюк келажак маҳалласидаги маҳалла фаоллари, маҳаллада яшовчи фуқаролар ва фаолият юритаётган тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқий саводхонлигини ошириш, шунингдек суд тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар билан аҳолини яқиндан таништиришга қаратилган ҳуқуқий тарғибот тадбири ўтказилиб, тадбир давомида коррупцияга қарши курашга оид амалдаги қонун ҳужжатларининг мазмун-моҳияти, коррупцияга қарши курашиш ва унинг олдини олиш бўйича фуқароларга қўйилган вазифалар ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилишнинг замонавий механизмларини жорий этиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” 2025 йил 30 январдаги ПҚ-33-сонли Қарори мазмун-моҳияти тўғрисида тегишли тушунтиришлар берилди.

Жорий йилнинг 26 март куни Сирдарё вилоят маъмурий судининг судяси Н.Абдуллаев Гулистон шаҳрининг Бўстон маҳалласида.

Жорий йилнинг 26 март куни Сирдарё вилоят маъмурий судининг судяси Н.Абдуллаев томонидан “Менинг маҳаллам – менинг судьям” шиори остида Гулистон шаҳрининг Бўстон маҳалласидаги маҳалла фаоллари, маҳаллада яшовчи фуқаролар ва фаолият юритаётган тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқий саводхонлигини ошириш, шунингдек суд тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар билан аҳолини яқиндан таништиришга қаратилган ҳуқуқий тарғибот тадбири ўтказилиб, тадбир давомида коррупцияга қарши курашга оид амалдаги қонун ҳужжатларининг мазмун-моҳияти, коррупцияга қарши курашиш ва унинг олдини олиш бўйича фуқароларга қўйилган вазифалар ҳамда “Давлат ҳисобидан юридик ёрдам кўрсатиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни мазмун-моҳияти тўғрисида тегишли тушунтиришлар берилди.

«Давлат ҳисобидан юридик ёрдам кўрсатиш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни қабул қилинганлиги муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида

Сўнгги йилларда мамлакатимизда инсоннинг қонуний ҳуқуқлари ва манфаатларини сўзсиз таъминлашга, фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончини оширишга ҳамда уларнинг малакали юридик ёрдам олишга бўлган ҳуқуқлари кафолатларини кучайтиришга қаратилган тизимли ишлар амалга оширилмоқда.

Хусусан, «Давлат ҳисобидан юридик ёрдам кўрсатиш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни қабул қилиниб, фуқароларга Ўзбекистон Республикаси Конституцияси билан кафолатланган малакали юридик ёрдам олиш ҳуқуқидан тўлиқ фойдаланиш имконияти яратилди.

Шу билан бирга Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларини «Давлат ҳисобидан юридик ёрдам кўрсатиш тўғрисида»ги Қонунга мувофиқлаштириш зарурати юзага келмоқда.

Мазкур Қонун билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига давлат ҳисобидан юридик ёрдам олиш ҳуқуқига эга бўлган шахсларга бундай ёрдам кўрсатиш учун жиноят, фуқаролик ишлари ва маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар бўйича ҳамда қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда адвокатнинг иштирок этишини таъминлаш тартибини белгилашга қаратилган ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Ушбу Қонун фуқароларнинг одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтиришга ҳамда давлат ҳисобидан малакали юридик ёрдам олиш ҳуқуқини таъминлашга хизмат қилади.

Гулистон туманлараро

маъмурий судининг раиси                                                           А.Бўриев

 

Гулистон туманлараро маъмурий

судининг девонхона мудири                                                        Н.Уразов

 

Ўзбекистон Республикасида Суд ҳокимияти ва унинг тизими

Дарҳақиқат, одил судлов самарадорлиги судьяларнинг бой билим даражаси ва амалий кўникмаларига боғлиқлиги бугунги тараққиётимизнинг барча жабҳаларида демократик ўзгаришлар, жадал ислоҳотлар амалга оширилаётган шиддатли давримизда янада теранроқ намоён бўлмоқда. Албатта, бу ислоҳотлар жараёнида одил судловни амалга ошириш ваколати юкланган судьялар зиммасида улкан вазифалар мавжудлигидан далолатдир.

Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг
11-моддасида Ўзбекистон Республикаси давлат ҳокимиятининг тизими – ҳокимиятнинг қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятига бўлиниши принципига асосланиши белгилаб ўтилган.

Суднинг вазифалари – Ўзбекистон Республикасида суд Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва бошқа қонунларида, инсон ҳуқуқлари тўғрисидаги халқаро ҳужжатларда эълон қилинган фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг ҳуқуқлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини суд йўли билан ҳимоя қилишга даъват этилган. Суднинг фаолияти қонун устуворлигини, ижтимоий адолатни, фуқаролар тинчлиги ва тотувлигини таъминлашга қаратилган.

Ўзбекистон Республикасида суд тизими, Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди; Ўзбекистон Республикаси Олий суди; ҳарбий судлар; Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари; Қорақалпоғистон Республикаси маъмурий суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маъмурий суди; фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман (шаҳар) судлари; жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судлари ҳамда туманлараро, туман (шаҳар) иқтисодий судлари ҳамда туманлараро маъмурий судларидан иборат.

Суд ҳокимиятининг мустақиллиги кафолатлари, Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади. Судьялар мустақилдирлар, фақат қонунга бўйсунадилар. Судяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади. Судьяларнинг дахлсизлиги қонун билан кафолатланади. Судьялар сенатор, давлат ҳокимияти вакиллик органларининг депутати бўлиши мумкин эмас. Судьялар сиёсий партияларнинг аъзоси бўлиши, сиёсий харакатларда иштирок этиши, шунингдек илмий ва педагогик фаолиятдан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа бирон-бир фаолият турлари билан шуғулланиши мумкин эмас. Судья ваколат муддати тугагунга қадар судьялик вазифасидан қонунда кўрсатилган асослар бўлгандагина озод этилиши мумкин.

Судьяларнинг мустақиллигини таъминлаш, уларни қонунда белгиланган тартибда судьяликка сайлаш, тайинлаш ва судьяликдан озод қилиш, уларнинг дахлсизлиги, одил судловни амалга оширишда қатьий таомил, қарор чиқариш чоғида судьялар маслаҳатининг сир тутилиши ва уни ошкор қилишни талаб этишнинг таъқиқланиши, судга ҳурматсизлик ёки муайян ишларни ҳал қилишга аралашганлик, судьялар дахлсизлигини бузганлик учун жавобгарлик ҳамда судьяга давлат ҳисобидан унинг юксак мақомига муносиб моддий ва ижтимоий таъминот бериш кабилардан иборат.

 

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судья катта ёрдамчиси

Ф.Ахматкулов

Суд хабарномалари ва чақирувларини ҳамда суд томонидан қабул қилинган қарорлар ва ажримларни тарафларга юбориш тартибининг мазмун-моҳиятиElementor

Суд хабарномаларини юбориш тартибининг ҳуқуқий асослари:

  1. Суд хабарномаларининг ҳуқуқи – Суд хабарномаларини юбориш тартиби Ўзбекистон Республикаси қонунлари билан белгиланган. Улар суд жараёнининг шаффофлигини таъминлайди ва томонларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилади.
  2. Қонуний асослар – Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик протсессуал кодекси суд хабарномаларини юбориш тартибини белгилайди. Ушбу кодексда хабарномаларни тайёрлаш ва этказиб бериш тартиби кўрсатилган.
  3. Хабарномалар турлари – Суд хабарномалари турли хил бўлиши мумкин: чақирувлар, хабарномалар, қарорлар ва бошқа ҳужжатлар. Ҳар бир тури ўзига хос талаб ва протседураларга эга.
  4. Хабарномалар ва ҳуқуқ – Суд хабарномаларининг тўғри ва ўз вақтида юборилиши суд жараёнининг самарадорлигини оширади. Бу томонларнинг ҳуқуқий ҳимоясини кучайтиради ва адолатни таъминлайди.

Суд хабарномаларини юборишнинг замонавий усуллари ва технологиялари:

  1. Электрон хабарномалар – Суд хабарномаларини юборишнинг замонавий усулларидан бири электрон хабарномалар. Бу усул, интернет орқали тез ва самарали етказиб беришни таъминлайди.
  2. Мобил иловалар – Суд хабарномаларини юбориш учун мобил иловалар ҳам кенг қўлланилади. Улар фойдаланувчиларга хабарномаларни олиш ва жўнатиш имкониятини беради.
  3. Автоматлаштирилган тизимлар – Суд жараёнларини автоматлаштириш, хабарномаларни юборишни тезлаштиради. Бу, ҳуқуқий жараёнларда адолат ва самарадорликни оширишга хизмат қилади.

Суд чақирувларининг мазмуни ва уларнинг аҳамияти:

  1. Суд чақирувларининг моҳияти – Суд чақирувлари, суд жараёнлари учун зарур ҳужжатлардир. Улар томонларга суд мажлисига келиш ёки маълумот бериш учун юборилади, шунинг учун аҳамияти жуда катта.
  2. Суд чақирувларининг турлари – Суд чақирувлари бир қанча турларга бўлинади: маълумот берувчи, чақирувчи ва мажбурий. Ҳар бир тур ўзига хос вазифаларга эга ва суд жараёнининг самарадорлигини таъминлайди.
  3. Суд чақирувларининг та’сири – Суд чақирувлари томонларнинг суддаги иштирокини таъминлайди. Улар суднинг адолатли ва очиқ ўтишини кафолатлайди, шунингдек, суд қарорларининг қонунийлигини оширади.

Суд қарорларининг қабул қилиниши ва та’сири – Суд қарорларининг қабул қилиниши ва та’сири жараёни, суд фаолиятининг муҳим элементидир. Ушбу қарорлар, томонларга ҳуқуқий асослар ва мажбуриятлар тақдим этади. Улар суд жараёни давомида адолатни таъминлашда муҳим рол ўйнайди. – Суд қарорлари томонларга ҳуқуқий ҳимоя таъминлайди. – Қарорларнинг тўғри юборилиши суд тизимининг самарадорлигини оширади.

Суд чақирувлари ва қарорлар, протсессуал тартиб ва амалиёт:

  1. Суд чақирувларининг мақсади – Суд чақирувлари, суд жараёнида томонларни хабардор қилиш ва уларнинг иштирокини таъминлаш учун муҳимдир. Бу жараён адолатни таъминлашга хизмат қилади.
  2. Протсессуал тартиб – Суд чақирувлари ва қарорларни юбориш протсессуал қонунлар асосида амалга оширилади. Бу тартиб, ҳар бир томоннинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга ёрдам беради.
  3. Амалиётдаги муаммолар – Суд чақирувларининг етказиб беришида кўплаб муаммолар кузатилади, масалан, манзилларни аниқлаш ёки томонларнинг ўз вақтида хабардор қилинмаслиги.
  4. Суд қарорларининг аҳамияти – Суд қарорлари, суд жараёнининг натижаси бўлиб, томонлар учун мажбурий ҳисобланади. Улар, шунингдек, қонуний муаммоларни ҳал қилишда муҳим рол ўйнайди.

Суд хабарномаларининг ҳуқуқий аҳамияти: Нима учун муҳим?

  1. Суд хабарномаларининг роли – Суд хабарномаларининг асосий роли, суд жараёнида тарафларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини таъминлашдир, бу эса адолатни таъминлайди.
  2. Ҳуқуқий та’сир – Суд хабарномалари, суд қарорлари ва жараёнларни юбориш орқали тарафларнинг ҳуқуқий позитсияларини белгилайди, бу эса қонунийликни мустаҳкамлашда муҳимдир.
  3. Маъмурий жараёнлар – Суд хабарномалари, маъмурий жараёнларда шаффофлик ва ҳисобдорликни таъминлайди, тарафларга ўз зиммасидаги вазифаларни бажариш имкониятини беради.

Маъмурий жараёнларда суд чақирувларининг ўрни ва роли – Маъмурий жараёнларда суд чақирувлари тарафлар ўртасида ҳуқуқий алоқаларни таъминлашда муҳим рол ўйнайди. Улар судга келишни талаб қилиб, тарафларнинг ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиш имкониятини беради. Бу жараёнларнинг самарали амалга оширилиши адолатни таъминлашда асосий аҳамиятга эга.

Суд қарорларини юбориш тартиби ва унинг ҳуқуқий таъсири:

  1. Суд қарорларининг тури – Суд қарорлари, одатда, фуқаровий, жиноий ёки маъмурий бўлиб, ҳар бир турда ўзига хос юбориш тартиби мавжуд.
  2. Юбориш тартиби – Суд қарорларини юбориш тартиби суд томонидан белгиланган қонунларга мувофиқ амалга оширилади, бу эса тарафларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга ёрдам беради.
  3. Ҳуқуқий таъсири – Суд қарорларини тўғри ва ўз вақтида юбориш, тарафларнинг адолатга эришиш имкониятини оширади ва суд тизимига бўлган ишончни мустаҳкамлайди.

Ҳуқуқий механизмлар ва суд коммуникациясининг маъмурий жиҳатлари:

  1. Ҳуқуқий механизмлар – Суд коммуникациясида ҳуқуқий механизмлар, суд хабарномаларини ва чақирувларини қонуний равишда юбориш жараёнини таъминлайди.
  2. Суд коммуникацияси – Суд коммуникацияси, суд жараёнидаги барча иштирокчилар ўртасида самарали ва аниқ маълумот алмашинишини таъминлайди, бу эса адолатни таъминлайди.
  3. Маъмурий жиҳатлар – Суд коммуникациясининг маъмурий жиҳатлари, ҳуқуқий ҳужжатларни юбориш тартиби ва муддатларини белгилайди, бу жараённи соддалаштиришга ёрдам беради.

 

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судья катта ёрдамчиси

Ф.Ахматкулов

Умуминсоний маънавий қадриятлар ва маънавий мерос, Марказий Осиё халқларининг бой маънавий-маърифий мероси

Маънавий қадриятлар ва маънавий мероснинг умумий тушунчаси:

Маънавий қадриятлар ва маънавий мерос — инсонларнинг ҳаёти ва фаолиятида муҳим ўрин тутадиган, уларнинг шахс ва жамият даражасидаги маънавий-ахлоқий ривожланишини таъминлайдиган маънавий бойликлардир. Бу тушунчалар бир-бири билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, маданият ва миллий тараққиётнинг асосий омилларидан ҳисобланади.

Маънавий қадриятлар – инсонларнинг ахлоқий, маънавий ва эстетик муқаррарлашган қоидалар, этика, амалий қоидалар ва умуман инсоннинг жамиятдаги руҳий қийматларини шакллантирадиган ҳудуд. Бу қадриятлар оилада, мактабда, жамиятда ва бошқа ижтимоий муҳитларда шаклланиб, инсонларнинг ҳаётига йўл-йўриқ кўрсатади. Маънавий қадриятлар, масалан, адолат, меҳр-муҳаббат, инсонларга муносабат, эркинлик ва шундай бошқа ахлоқий нормалар бўлиши мумкин.

 

Маънавий мерос – одамлар томонидан ўзларининг маънавий қадриятлари ва тажрибаларини келажак авлодларга етказиш мақсадида яратилган маданий ва маънавий бойликлардир. Бу турдаги меросга халқаро, миллий ва маҳаллий маданиятларнинг ёзиш, мусиқа, санъат, адабиёт, урф-одатлар, диний ва маънавий қадриятлар ва бошқа ижтимоий тажрибалар киради. Шу тарзда, маънавий қадриятлар инсонларнинг маънавий ривожланишини таъминлайди ва маънавий мерос улар орқали келажак авлодлар учун қимматли билим ва тажрибаларни сақлашга хизмат қилади.

Марказий Осиё халқларининг бой маънавий-маърифий мероси:

Марказий Осиё халқларининг бой маънавий-маърифий мероси, минтақа тарихи, маданияти ва жамиятининг чуқур таъсири билан шаклланган. Бу меросни ўрганиш орқали, биз нафақат ушбу халқларнинг кўп асрлар давомидаги ҳаёти ва анъаналарини, балки уларнинг глобал маданиятга қўшган ҳиссасини ҳам тушунишимиз мумкин.

Марказий Осиё ҳудудидаги халқлар, ўзининг маданий ва маънавий тараққиётида, кўплаб ёзма манбалар, адиблар, шоиралар, илмий марказлар ва маърифий ташкилотларни яратган. Ушбу мероснинг асосий элементлари қуйидагилар: адабиёт ва ёзма манбалар, диний ва ахлоқий қадриятлар, санъат ва архитектура, маърифий марказлар, мусиқий ва рақс анъаналари ҳамда халқаро алоқалар ва ўзбек тил ва адабиётидан иборат.

Марказий Осиёдаги адабиёт жуда бой ва хилма-хил бўлган. Бу ердаги халқлар, араб, форс, турк тилларида кўплаб асарлар ёзишган. Ўзбекистон, Тожикистон, Қозоғистон ва Қирғизистондаги халқлар ўзларининг юксак адабий анъаналарини шакллантирган. Аҳамиятли адиблар ва шоиралар, масалан, Алишер Навоий, Фирдавсий, Камолиддин Беҳзод, Ҳаким ат-Термизий ва бошқалар, Маънавий-маърифий меросни бойитганлар.

 

Марказий Осиё халқлари орасида Ислом динининг ривожланиши муҳим рол ўйнаган. Бу минтақада кўплаб масжидлар, мадрасалар ва диний таълим муассасалари яратилган. Ушбу муассасаларда, нафақат диний таълимлар, балки ахлоқий қадриятлар, ҳаётий қоидалар, атоқли ғоялар ва илм-фаннинг асосий қоидалари ўргатилган.

Марказий Осиёнинг бой архитектура мероси жуда диққатга сазовор.
Бухоро, Самарқанд, Хива каби шаҳарлар ўзининг шахсий тарихий ва
маданий аҳамияти билан танилган. Ушбу шаҳарлардаги масжидлар,
мадрасалар ва минорлар ўзининг улуғворлиги ва санъатлаштирилган
шакллари билан ажралиб туради.

Марказий Осиё, илмий ва маърифий марказлар яратишда ҳам муҳим ўрин тутади. Бухоро ва Самарқанд одамлар учун илм-фан ва маърифатнинг маркази бўлган. Бу ерда фалсафий ва илмий манбаларни ўрганиш ва тарқатишга интилиш юқори бўлган. Абу Али ибн Сино, Ал-Хоразмий, Абу Райҳон Беруний ва Абу Наср Форобий каби алломалар Марказий Осиёда илм-фан ривожига катта ҳисса қўшганлар.

Марказий Осиё халқларининг мусиқа ва рақс санъати ҳам бой ва хилма-хил. Мусиқий асарлар туркман, ўзбек, қирғиз ва тожик халқларининг маънавий ҳаётида муҳим ўрин тутади. Бу халқлар, турли кишиларни ҳаяжонлантирадиган, табиатга ва инсонга муносабатни кўрсатувчи аниқ услубларда мусиқа яратганлар.

Марказий Осиё халқлари, қадимдаги Савдо йўллари орқали,
жаҳоннинг бошқа маданиятлари билан яқин алоқаларга эга бўлган. Бу
нуқтаи назардан, Марказий Осиё халқлари ёзиш ва адабиётдаги
ўзбек ва форс тилини асарлари орқали узоқ шаҳарлар ва мамлакатларга тарқатганлар. Шу тарзда, Марказий Осиё халқларининг бой маънавий-маърифий мероси – жаҳон маданиятига мукаммал ва хос ҳисса қўшган, бугунги кунда ҳам жамият ва халқлар учун ўрганиш ва илҳом манбаи бўлиб қолмоқда.

Умуминсоний қадриятлар ва маънавий мероснинг замонавий ҳаётдаги аҳамияти:

Умуминсоний қадриятлар ва маънавий мероснинг замонавий ҳаётдаги аҳамияти жуда катта. Замон ўзгаришига қарамай, бу қадриятлар жамиятнинг руҳий ва ахлоқий асоси бўлиб, инсонларнинг тўғри ва адолатли ҳаёт кечиришини таъминлашда муҳим роль ўйнайди. Ушбу қадриятлар жамиятдаги тинчлик, барқарорлик, ижтимоий адолат ва маданиятни сақлашга хизмат қилади.

 

Умуминсоний қадриятлар, аввало, ҳар бир инсоннинг қадрига етиш, унинг ҳуқуқларини ҳурмат қилиш ва эркинлигини таъминлашни назарда тутади. Бу қадриятлар, инсонларнинг ҳар томонлама ривожланишини, уларнинг ўзга халқлар билан тенг ва ҳамдард муносабатлар ўрнатишини таъминлайди. Замонавий жамиятда бу қадриятларнинг сақланиши, ижтимоий адолатни таъминлашда ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишда муҳимдир.

Маънавий мерос — турли халқлар ва маданиятлар томонидан асрлар давомида шаклланган ахлоқий қоидалар, руҳий иштиёқлар ва ҳаёт ҳақидаги тушунчалардир. Замонавий ҳаётда бу мероснинг аҳамияти шундаки, у инсонларга юқори маънавий қийматларни, ҳалоллик, меҳр-муҳаббат, адолат ва ёрдам беришнинг аҳамиятини ўргатишга ёрдам беради. Маънавий меросни сақлаш, оилалар ва жамиятлар орасида инсонийлик ва адолатга асосланган муносабатларни шакллантиради.

Умуминсоний қадриятлар, жамиятда тинчлик, барқарорлик ва ўзаро ҳурматни таъминлайди. Қадриятлар, ижтимоий мухталифликлар ва ғоялар орасида мулоқот ва ҳамкорликни фаоллаштиради, турли миллатлар ва этник гуруҳлар ўртасидаги аразлашишларни бартараф этади. Бу жараён, жамиятда ижтимоий адолат ва тинчликни сақлашга ёрдам беради.

Замонавий жамиятда маънавий мерос ва умуминсоний қадриятларнинг аҳамияти шундаки, улар маданиятнинг ижтимоий ривожланишида катта ўрин тутади. Ушбу қадриятлар инсонларга ўзликни топишга, маданиятни қадрлашга ва унинг бойликларини келажак авлодларга етказишга ёрдам беради. Маданиятни сақлаш ва ривожлантириш, жамиятда ижобий ўзгаришларнинг рўёбга чиқишини таъминлайди.

Замонавий жамиятда глобал муаммолар – масалан, экологик кризис, ижтимоий тенг-сизликлар ва иқтисодий инқирозлар пайдо бўлмоқда. Умуминсоний қадриятлар, инсонларга ушбу муаммоларни ҳал қилишда масъулиятни ҳис қилиш, табиатни ҳимоя қилиш ва ижтимоий адолатни таъминлашга қаратилган фаолиятни рағбатлантиради. Маънавий мерос ҳам инсонларнинг табиат ва атроф-муҳитга бўлган муносабатини ўзгартиришга ёрдам беради.

Замонавий даврда инновациялар ва технологиялар тез ривожланмоқда, лекин бугунги куннинг тезкор ва рақамли ҳаётида маънавий қадриятлар ва меросни сақлаш янада муҳим бўлиб бормоқда. Умуминсоний қадриятлар инсонларнинг техник равишда муваффақиятга эришишда, лекин шу билан бирга инсонпарвар-лик, ахлоқ ва жамиятга хизмат қилиш тамойилларини йўлга қўйишга ундaйди.

Замонавий жамиятда маънавий қадриятлар ва мерос инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, тинчлик ва барқарорликка хизмат қилишда муҳим аҳамиятга эга. Ушбу қадриятлар инсоннинг адолатли ва эркин ҳаёт кечириши, унинг шаъни ва қадрига ҳурмат қилинишини таъминлайди.

 

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судья катта ёрдамчиси

Ф.Ахматкулов

Маъмурий суд ишларини юритиш такомиллаштирилмоқда

Мамлакатимизда илк маротаба 2017 йил 1 июндан давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларининг самарали ҳамда ишончли ҳимоя этилишини таъминлашга хизмат қиладиган маъмурий судлар ташкил қилинди.

Маъмурий судларнинг вазифаси маъмурий органлар билан муносабатларда қонун устуворлигини таъминлаш билан бирга фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш ҳисобланади.

2023 йил  30 апрелда умумхалқ референдуми асосида қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг янги Конституцияси маъмурий одил судлов ривожини мутлақо янги босқичга олиб чиқиш зарурати мавжудлигини кўрсатди.  

Шу боис, маъмурий суд ишларини янада такомиллаштириш ва сифат жиҳатдан янги босқичга олиб чиқиш мақсадида 2025 йил 30 январь куни  Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилишнинг замонавий механизмларини жорий этиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-33-сон Қарори қабул қилинди.

Мазкур Қарор билан “Ўзбекистон Республикаси маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш Концепцияси” тасдиқланди.

Қарорда айнан давлат органлари билан муносабатларда шахсларнинг  ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларининг самарали ҳимоя қилинишини  таъминлаш, маъмурий суд ишларини юритишни янада такомиллаштириш ҳамда маъмурий суд ишларини юритишдаги айрим муаммоларни бартараф этишга оид муҳим вазифалар белгиланди.

Ушбу мақола орқали Қарорда назарда тутилган айрим масалалар ҳақида фикр юритишни лозим деб ҳисобладим.   

Хусусан, бугунги кунда маъмурий судларда дастлабки эшитув тартиби жорий этилмаган бўлиб, бунинг оқибатида айрим ҳолатларда суд муҳокамаси ўтказмасдан туриб, тарафларга низони бартараф этиш йўлларини тушунтириш орқали тезда ҳал этилиши мумкин бўлган масалалар ҳам маъмурий судларда бир неча суд мажлисларида кўриб чиқилмоқда.  

Шунинг учун қарорда маъмурий судлар фаолиятига дастлабки эшитув институтини жорий этиш назарда тутилмоқда.

Таъкидлаш жоизки, дастлабки эшитув жараёнида тарафларга нафақат низони судгача ҳал этиш масалалари тушунтирилади, балки уларга талабларни аниқлаштириш, зарур далилларни тақдим этиш каби имкониятлар яратилади.

Яна бир масала шундаки, айрим ҳолатларда қарори ёки ҳаракати (ҳаракатсизлиги) судда муҳокама этилаётган маъмурий орган вакили судга етиб келмайди, суд сўраган далилларни судга тақдим этмайди. Бугунги кунда ушбу ҳолатда маъмурий судларда унинг чақируви бўйича келмаган давлат органи мансабдор шахсига таъсир чорасини қўллаш ваколати мавжуд эмас.    

Жавобгар орган вакилининг судда иштирок этмаслиги ва зарур ҳужжатларни тақдим қилмаслиги шахсларнинг асосли эътирозларига ҳамда суд қарорлари устидан шикоятларнинг сони кўпайишига сабаб бўлмоқда.  

Шу сабабли, Президентимизнинг юқорида қайд этилган қарорида судда қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлиги) муҳокама этилаётган маъмурий орган мансабдор шахси ёки унинг вакилининг суд мажлисида мажбурий иштирокини таъминлаш чоралари назарда тутилмоқда.

Янгиланадиган қоидага кўра, хабардор қилинган давлат органи мансабдор шахси ёки унинг вакили  суд узрсиз деб топган сабабларга кўра суд мажлисига келмаган тақдирда, маъмурий суд томонидан ушбу орган мансабдор шахсига жарима қўлланилади.  

Қарордаги яна бир эътиборли жиҳат шундан иборатки,  маъмурий судлар фаолиятига давлат органи ҳужжатининг қонуний кучига ишониб, ўз мажбуриятларини бажарган шахсларга нисбатан “ишончнинг ҳимоя қилиниши” принципини қўллашни жорий этиш назарда тутилмоқда.

Бунда шахс давлат органи ҳужжатининг қонуний кучига ишониб, ўз мажбуриятларини тўлиқ бажарган бўлса, давлат органининг мазкур ҳужжати кейинчалик бекор қилиниши ёки ўзгартирилиши мумкин эмас. Шахс ўз мажбуриятларини лозим даражада бажармаган ёки давлат органининг ҳужжати жамоат манфаатларига таҳдид солаётган ҳолатлар бундан мустасно. 

Хулоса ўрнида таъкидлаш лозимки, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 30 январдаги ПҚ-33-сон Қарорининг қабул қилиниши давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлашга, давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг фаолияти устидан самарали суд назоратини ўрнатишга, фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг одил судловга эришиш даражасини оширишга,  маъмурий суд ишларини юритишни халқаро стандартларга мувофиқ такомиллаштиришга асос бўлиб хизмат қилади.

Сирдарё вилоят маъмурий судининг судьяси

Хайдаров Мирзоҳид Худойназарович  

O‘zbekiston Respublikasining “Davlat boji to‘g‘risida”gi Qonuniga qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritildi

Keyingi yillarda mamlakatimizda energiya resurslaridan oqilona va samarali foydalanishga, iqtisodiyotni jadal rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan energiyaning hosil qilinishi va sarflanishini barqarorlashtirishga qaratilgan islohotlar amalga oshirilmoqda.

Biroq energiya resurslari iste’molchilari tomonidan to‘lov intizomi darajasining pastligi issiqlik va elektr energiyasini yetkazib beruvchilarning moliyaviy ko‘rsatkichlariga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.

Shu munosabat bilan issiqlik va elektr energiyasini yetkazib beruvchilar tomonidan iste’molchilarga energiya resurslari barqaror yetkazib berilishini hamda sifatli xizmatlar ko‘rsatilishini ta’minlash uchun yetkazib berilgan energiya uchun to‘lov bo‘yicha qarzlarni o‘z vaqtida undirish zaruriyati yuzaga kelmoqda.

O‘zbekiston Respublikasining 2025-yil 20-fevraldagi “Davlat boji to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritish haqida”gi O‘RQ-1032-son Qonuni bilan “Davlat boji to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga tegishincha issiqlik va elektr energiyasini yetkazib berish yuzasidan xizmatlar uchun to‘lovlar bo‘yicha qarzlarni undirish to‘g‘risidagi da’volar, arizalar va shikoyatlar bilan fuqarolik ishlari bo‘yicha va iqtisodiy sudlarga murojaat qilinganda issiqlik va elektr energiyasini yetkazib beruvchilar davlat bojini to‘lashdan ozod etilishini, shuningdek ularning talablarini qanoatlantirish to‘liq yoki qisman rad etilgan taqdirda mazkur davlat bojini ushbu yetkazib beruvchilardan undirish imkoniyatini nazarda tutuvchi qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritildi.

Shuningdek O‘zbekiston Respublikasi hududida chet el tijorat tashkilotlarining vakolatxonalarini akkreditatsiya qilishni soddalashtirishga qaratilgan islohotlar amalga oshirilmoqda.

O‘zbekiston Respublikasining 2025-yil 20-fevraldagi O‘RQ-1032-son Qonuni bilan “Davlat boji to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga chet el tijorat tashkilotlarining vakolatxonalarini O‘zbekiston Respublikasi hududida akkreditatsiya qilishda davlat bojini to‘lash har bir yil uchun amalga oshirilishini aniqlashtiruvchi o‘zgartirish kiritildi.

Mazkur Qonun iste’molchilar tomonidan qarzlarning o‘z vaqtida to‘lanishini ta’minlashga, aholining sifatli issiqlik va elektr energiyasini yetkazib berish bo‘yicha xizmatlar bilan ta’minlanganlik darajasini oshirishga, shuningdek chet el tijorat tashkilotlarining vakolatxonalarini O‘zbekiston Respublikasi hududida akkreditatsiya qilganlik uchun davlat boji to‘lash tartibini aniqlashtirishga xizmat qiladi.

Sirdaryo viloyat ma’muriy sudi

bosh konsultanti Sh.O’ktamov

Ўзбекистон Республикаси маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш концепцияси қабул қилинди

Кейинги йилларда амалга оширилган ислоҳотлар туфайли одил судлов соҳасида катта ўзгаришлар юз берди. Муҳим ислоҳотлардан бири бу оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низоларни кўриб чиқишга ваколатли бўлган янги суд тизимининг шакллантирилиши, яъни маъмурий судларни ташкил этиш бўлди.

Ушбу судларнинг асосий вазифалари сифатида давлат органларининг ноқонуний қарорлари ва мансабдор шахсларнинг ҳаракатидан (ҳаракатсизлик) шахсни ишончли ҳимоя қилиш белгиланди.

Натижада аҳоли манфаатларига зарар етказаётган минглаб ғайриқонуний ҳужжатлар бекор қилинди.

Давлат органлари ва мансабдор шахслар томонидан фуқароларнинг бузилган ҳуқуқлари ва эркинликлари маъмурий судларда тикланди.

Кейинги 8 йилда маъмурий судлар фаолиятини такомиллаштириш бўйича бир қатор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилиниб, маъмурий судлар соҳасига фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини янада ишончли ҳимоя қилишга қаратилган янги институтлар киритилди.

Хусусан, маъмурий суд ишларини «суднинг фаол иштироки» тамойили асосида олиб борилиши белгиланди, шунингдек ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига оммавий-ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқадиган низо билан бирга унга сабабий боғланишда бўлган зарарни ундириш талаби билан маъмурий судга мурожаат қилиш ҳуқуқи тақдим этилди.

Шу билан бирга, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича тарафлар ўртасида келишувга эришиш механизмлари жорий қилинди.

Ушбу ислоҳот туфайли тарафларга низони ортиқча вақт ва харажатларсиз тинч йўл билан ҳал этиш имконияти тақдим этилди.

Амалга оширилган ислоҳотларнинг мантиқий давоми сифатида жорий йилининг 30 январида Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилишнинг замонавий механизмларини жорий этиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарори қабул қилинди.

Унга кўра қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлик) устидан шикоят қилинаётган давлат органи мансабдор шахси ёки унинг вакили суд мажлисида мажбурий иштирок этишини таъминлаш белгиланди.

Шунингдек, маъмурий суд иш юритувида дастлабки эшитув институтларини жорий этиш бўйича топшириқлар берилди.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш концепцияси тасдиқланиб, ушбу концепцияда белгиланган вазифаларни амалга ошириш бўйича идоралараро комиссия таркиби белгиланди.

Концепцияда – маъмурий суд ишларини юритишда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш механизмларини такомиллаштириш, Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини тиклашда суднинг фаол иштироки принципини қўллаш механизмларини кенгайтириш, Маъмурий суд ишларини юритишга халқаро стандартларга ва илғор хорижий тажрибага мувофиқ янги институт ва тартибларни жорий этиш кўрсатилди.

Жорий йилнинг 17 февраль куни Олий судда Ўзбекистон Республикаси маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш бўйича идоралараро комиссиясининг биринчи йиғилиши бўлиб, унда Республикамиздаги барча маъмурий суд судьялари ишитрок этди.

Ўтказилган йиғилишда Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш бўйича идоралараро комиссиянинг иш режаси ҳамда вазифалари тақсимоти муҳокама этилиб, тасдиқланди.

Хозирги кунда, Сирдарё вилоят маъмурий суди ва Гулистон туманлараро маъмурий суди судьялари томонидан Ўзбекистон Республикаси маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликни такомиллаштириш концепциясида белгиланган вазифалар юзасидан ўз таклиф ва мулохозаларини ишчи гуруҳларга тақдим этиб келмоқда.

Сирдарё вилоят маъмурий суди судьяси А.Р.Норқўзиев

Skip to content